memoireLeǧnas meṛṛa sbedden deg ansayen-nsen kra n tmeɣriwin tiɣelnawin anida d-ttmektayen tidyanin n umezruy-nsen. D tidyanin i s sbedden iwanaken-nsen d ccan-nsen. D ṭrad d azarug neɣ d asbeddi n udabu-nsen. Timeɣriwin-agi am akken d aẓeṭṭa n tnettit-nsen, d later deg umezruy-nsen. D aselmed i leǧyal d-iteddun. D aselmed iwakken ur tettun ara ansi d-kkan d wanida i ɣer teddun.

Timeɣriwin tiɣelnawin n nuvember

Deg aggur-agi n nuvember, ama di lezzayer ama di Fṛansa, llan-d yesmektiyen n tegrawliwin. Amenzu n nuvember 1954 di lezzayer. Aked usmekti n 11 nuvember 1918 di Fṛansa. Amenzu n waggur d asmekti n tazwara n ṭrad n izayriyen mgal amnekcam aṛumi. D ṭrad ara ydummen ugar n sebɛa n iseggasen, d wamek ara tefru s uzarug n tmurt ɣer useggas n 62. Ma d tameɣra n 11 nuvember di tmurt n Fṛansa, d asmekdi n ṭrad n wemḍal. D ass i deg tefra ṭrad tamezwarut n ddunit.

S yesmektiyen-agi, i nfehhem akter azal n tudert di tlelli d wezref. Ɣas ulamma amennuɣ ɣef izerfan d tugdut s umata, mazal fell-as, abrid mazal-it iḍul. D azal i ɣef ara tbedd yal tamurt. D amennuɣ n yal ass. N yal taswiɛt d yal lǧil.

Neẓra kan, amek ara yekker wugdud ɣer umennuɣ iwakken a d-iḥeṛṛ ayala-ines, tamurt d wakal-is, tilelli-ines. Asfel n nuvember yeqqim-d i leǧyal d talast i d-iḥeṛṛen i tmurt n Lezzayer tilelli-ines. D asfel yeglan s waṭas n yemdanen. Ɣlin d imeɣrasen acku umnen s wazal-nni n tlelli d uzarug. Fkan lɛehd, fkan tudert-nsen d wayen akk aɛzizen fell-asen, alamma d lmut, ad ṣṣiwḍen ɣer yiswi.

Imennuɣen d iɛewwiqen ger leǧnas !

Di yal ṭrad, aṭas n lḥif d leɛtab. Aṭas n lmut d leǧruḥ. D amgara ger yegduden. D amgara daxel n yegduden. Acḥal n ixerban, acḥal n imeṭṭawen, d laẓ d uṣemmiḍ. Acḥal n tuǧǧal d igujilen i d ǧǧant tegrawliwin. Akken neqqaṛ s teqbaylit, " Ulac ticṛaḍ mebla idammen ".

Amezruy daɣen a ɣ-yesselmed amek tetteddu tudert n yegduden s iɛewwiqen d umgarad.

Aɛewwiq di lefhama-nneɣ zdat sin n ismektiyen-agi di lemtel. Ma nuder-d asmekti n 11 n nuvember, i deg sbedden iṛumyen tameɣra n imeɣrasen-nsen yeɣlin di lgirra mgal Lalman, deg udwil-is daɣen terna-d tin yellan d Ṭrad tisnat n ddunit si 39 ɣer 45.

Ur ntettu ara diɣent, acḥal yeɣlin deg imennuɣen-agi, si tmurt-nneɣ. Ama d ttigi n Lalman, neɣ di Landucin. Nqubel amennuɣ ɣer tama n Fṛansa iwakken ad tteɣḍel "iɛdawen-is". D acu kan, lḥif d ssersen imnekcamen n Fṛansa di tmurt-nneɣ deg akken iɛedda tilas, yewwi ɣer ṭrad n umenzu n nuvember 54. Degmi i kkren ad ssufɣen Fṛansa.

Mebla ma nuder-d tagara n ṭrad tisnat, ideg ferḥen iṛumyen s tlelli-nsen d uzarug i d-kksen si Lalman. Ass-nni daɣen zzin-d s waɛrur i tmurt-nneɣ yerna ssersen-d azaglu d taɛṣirt di tedyanin n 8 si magu 1945. D aɛewwiq! D tameɣra di Fṛansa, d imenɣan di Seṭṭif, Galma d Xeṛṛaṭa, di Lezzayer. D tilelli i kra ! D lmut d teɛṣirt i wiyyiḍ !

Asfel zeddigen i talsa meṛṛa...

Aɛwwiq-agi n talsa a ɣ-d-yesmekti azal n tlelli s tidett. Azal n wesfel s tidett. Azal n tudert s tidett. Mačči d asfel i kra kan n yegduden, netni ad ḥaṛṛen i yiman-nsen kan tilelli, yerna ad zzin ɣef wiyyiḍ a ten qqehṛen. Mačči d wagi i d asfel ara yefken tilelli s tidett i yal agdud i yal amdan. Asfel n Lmasiḥ deg udrar n Gulguṭa, ugar n sin igiman iseggasen aya, netta iggar-d tiɣri i ddunit meṛṛa. D tilelli i talsa meṛṛa. Yiwen n wesfel. Yiwen n webrid.

Tagelda-ines tebna ɣef tezdeg d ssmaḥ. D lehna i d-yessers ger Ṛebbi d yemdanen s leɛfu n ddnubat-nsen. D lehna daɣen ger yemdanen s lemqadra d tayri. D azalen i d-yeǧǧa i talsa meṛṛa s lmut-is ɣef umidag d ḥeggu-ines ass wis tlata si ger lmegtin.